PHÂN BIỆT “CHUYỆN” VÀ “TRUYỆN”
ĐỪNG NHẦM NỮA!
Trần Minh Cường
12:17 – 27/6/2025
Trong tiếng Việt, không ít người vẫn còn nhầm lẫn giữa hai từ “chuyện” và “truyện”. Dù chỉ khác nhau một âm đầu – /ch/ và /tr/ – nhưng ý nghĩa và cách dùng lại không hề giống nhau. Việc nhầm lẫn này không chỉ gây sai chính tả mà còn làm rối loạn cả ý nghĩa của câu văn.
– Vì sao dễ nhầm?
Thứ nhất, âm /ch/ và /tr/ trong nhiều vùng phương ngữ có thể phát âm gần giống nhau hoặc thậm chí giống hệt, khiến người nghe không phân biệt được.
Thứ hai, cách dùng của hai từ lại liên quan đến việc kể và đọc, vốn đều mang yếu tố nội dung được truyền đạt – khiến nhiều người nghĩ rằng chúng có thể thay thế cho nhau.
1. “Truyện” là gì? “Chuyện” là gì?
Theo Từ điển Tiếng Việt (do Hoàng Phê chủ biên):
• Chuyện: là một sự việc, hiện tượng được kể lại bằng lời – thường là lời nói hằng ngày.
• Truyện: là một thể loại văn học, thể hiện câu chuyện có nhân vật, cốt truyện, tình huống… được xây dựng bằng ngôn ngữ viết.
Tóm gọn:
– Chuyện = sự việc được kể lại (bằng lời nói)
– Truyện = tác phẩm văn học có cấu trúc rõ ràng (bằng chữ viết)
2. Ví dụ cụ thể dễ phân biệt
Dùng đúng “truyện”:
• Tôi thích đọc truyện ngắn của Nam Cao.
• Tối qua nghe truyện đêm khuya trên đài.
• Bộ truyện tranh Doraemon rất nổi tiếng.
• Phim truyện Việt Nam phát sóng lúc 21h.
Dùng đúng “chuyện”:
• Bà tôi hay kể chuyện xưa mỗi tối.
• Hai đứa đang trò chuyện vui vẻ thì cúp điện.
• Đừng tin mấy chuyện tào lao trên mạng.
• Nghe xong chuyện đời ông lão, ai cũng xúc động.
Không nên viết sai kiểu như:
• câu truyện của tôi
• trò truyện với bạn
• kể truyện cảnh giác
Những cách dùng trên hoàn toàn sai chính tả và sai ngữ nghĩa.
3. Ba tiêu chí chính để phân biệt
– Lĩnh vực sử dụng:
• Truyện: gắn với văn học, sách vở – ví dụ: truyện dài, truyện thiếu nhi, truyện viễn tưởng…
• Chuyện: gắn với đời sống – ví dụ: chuyện công sở, chuyện làng trên xóm dưới, chuyện tình cảm…
– Hình thức tồn tại:
• Truyện: thường viết ra, in thành sách, xuất bản, đọc bằng mắt.
• Chuyện: chủ yếu kể miệng, nghe bằng tai, dễ lan truyền trong giao tiếp.
– Tính chất ngôn ngữ:
• Truyện: được biên soạn kỹ lưỡng, có bố cục, cốt truyện rõ ràng, ngôn từ chọn lọc.
• Chuyện: thường không theo bố cục chặt chẽ, lời kể có thể ngẫu hứng, thiếu đầu cuối rõ ràng.
4. Trường hợp “chuyện cổ tích” hay “truyện cổ tích”
Cả hai cách nói đều đúng – nhưng không phải đồng nghĩa tuyệt đối.
• Khi nói “chuyện cổ tích”, ta nhấn vào hình thức truyền miệng, lưu truyền trong dân gian.
• Khi nói “truyện cổ tích”, tức là tác phẩm đã được ghi lại, viết ra, in thành sách để đọc.
Tương tự:
• Chuyện dân gian: người xưa kể lại.
• Truyện dân gian: người nay ghi chép lại.
5. Kết luận
Đừng để một âm tiết nhỏ khiến bạn viết sai cả đoạn văn.
“Truyện” và “chuyện” không phải là hai cách viết của cùng một từ, mà là hai từ khác nhau, mỗi từ có lĩnh vực sử dụng, hình thức tồn tại và đặc trưng riêng.
